Sâm cau rừng là một loại dược liệu quý trong Đông y, được biết đến với tên gọi tiên mao. Thuốc này có tính ấm, vị cay và có tác dụng chủ trị các vấn đề về tiêu chảy, phong thấp, liệt dương, yếu sinh lý và suy giảm chức năng tình dục ở nam giới.
Mô tả về cây Sâm Cau Rừng
Đặc điểm thực vật
Sâm cau rừng là một loại cỏ mọc hoang, với chiều cao tối đa khoảng 25 – 30 cm. Cây có nhiều lá mọc từ thân tỏa ra hai bên. Lá màu xanh, bề mặt nhẵn, có nhiều đường gân nổi rõ, trông gần giống lá cau. Mỗi cây có từ 3 lá hoặc nhiều hơn.
Hoa sâm cau rừng màu vàng, có 6 cánh, mọc ra từ thân rễ xen giữa các kẽ lá, có cuống nhỏ. Thân rễ màu đen, xung quanh mọc nhiều rễ con nhỏ. Quả thuôn dài, có kích thước khoảng 1,5 cm. Mỗi quả có từ 1 – 4 hạt.
Phân bố
Cây sâm cau rừng phổ biến ở các tỉnh miền núi phía Tây Bắc Việt Nam, như Tuyên Quang, Cao Bằng, Yên Bái và Hòa Bình. Đây là một loại dược liệu quý, tuy nhiên, do khai thác quá mức, nguồn tài nguyên ngày càng khan hiếm. Vì vậy, một số nơi đã cố gắng trồng cây sâm cau rừng ở đồng bằng, nhưng hiện tại việc này chưa phổ biến và chất lượng không tốt bằng cây sâm cau tự nhiên trong rừng.
Sâm cau rừng cũng được tìm thấy ở một số nước khác như Thái Lan, Malaysia, Ấn Độ và Philippin.
Bộ phận dùng
Thân rễ (củ) là phần được sử dụng nhiều nhất của cây sâm cau rừng trong Đông y. Củ này có tên gọi là tiên mao.
Đặc điểm dược liệu
Củ sâm cau rừng có hình trụ, với lớp vỏ nâu hoặc đen. Xung quanh củ mọc nhiều rễ phụ nhỏ. Bên trong, củ có màu vàng ngà, nạc và chắc.
Thu hái và bào chế dược liệu
Sâm cau rừng có thể được thu hoạch quanh năm, nhưng tác dụng tốt nhất là vào khoảng tháng 9 – 12. Người ta đào cây và lấy phần củ, loại bỏ rễ con xung quanh, rửa sạch đất cát. Sau đó, lấy dao cạo bỏ lớp vỏ bên ngoài.
Vì sâm cau rừng có tính độc, người ta ngâm nó trong nước vo gạo một đêm để loại bỏ chất độc. Sau đó, cắt lát mỏng, cắt khúc hoặc giữ nguyên củ, và phơi hoặc sấy cho khô.
Bảo quản
Dược liệu cần được lưu trữ ở nơi khô ráo, tránh để dính nước và ẩm mốc.
Thành phần hóa học
Các thành phần có trong củ sâm cau rừng bao gồm saponin, phytosterol, tanin, tinh bột, phenolic glycosid, lignan, acid béo, beta-sitosterol, axit amin, stigmasterol, flavonoid, cycloartan glycosid, curculigosaponin và các chất steroid có tác dụng tương tự như nội tiết tố nam testosteron.
Vị thuốc Sâm Cau Rừng
Tính vị
Sâm cau rừng có tính ấm, vị cay và hơi mặn.
Quy kinh
Công dụng của sâm cau rừng
- Theo y học cổ truyền: Sâm cau rừng có công dụng bổ thận, tăng khả năng cường dương, chống ứ, ôn trung, mạnh gân cốt, táo thấp, ổn định chức năng tiêu hóa, kích thích ham muốn tình dục.
Chủ trị:
- Liệt dương
- Tinh lạnh
- Tử cung lạnh
- Suy nhược thần kinh
- Yếu sinh lý
- Phong thấp
- Hen suyễn
- Lậu
- Tiêu chảy
- Ngứa ngoài da
- Nhức mỏi xương khớp
- Điều hòa kinh nguyệt ở phụ nữ
.png)
- Theo nghiên cứu hiện đại:
- Chống lão hóa
- Tăng nội tiết tố sinh dục nam tự nhiên, cải thiện khả năng sinh lý tình dục cho nam giới
- Cải thiện chất lượng tinh trùng, kích thích phát triển tinh hoàn
- Nâng cao sức đề kháng của cơ thể
Liều lượng
Liều lượng thường là 10-15g mỗi ngày, tùy theo tình trạng bệnh.
Cách dùng thuốc
Có thể sắc uống, làm hoàn, giã tươi đắp ngoài da hoặc bào chế thành thuốc mỡ.
Độc tính
Sâm cau rừng có tính độc. Việc sử dụng dược liệu chưa qua bào chế khử độc hoặc sử dụng lâu dài có thể gây một số tác dụng phụ như ngộ độc, buồn nôn, ói mửa, nổi phát ban ngứa ngoài da… Để đảm bảo an toàn, cần sử dụng sâm cau rừng đúng cách và đúng liều lượng theo khuyến cáo của thầy thuốc.
Bài thuốc chữa bệnh sử dụng sâm cau rừng
- Ổn định huyết áp
Bệnh nhân bị cao huyết áp có thể dùng bài thuốc “Nhị tiên thang” để điều trị. Bài thuốc này kết hợp giữa sâm cau rừng và một số dược liệu khác như ba kích, tiên linh tỳ (dâm dương hoắc), tri mẫu, nghiệt bì, đương quy, mỗi vị 12g.
Tất cả các dược liệu được rửa sạch, cho vào một bình thủy tinh có miệng rộng. Đổ đầy rượu và để ngâm ít nhất 30 ngày. Mỗi ngày uống 2 – 3 ly nhỏ để ổn định huyết áp.
- Sâm cau rừng ngâm rượu chữa liệt dương
Chuẩn bị sâm cau rừng tươi và rượu trắng mạnh (từ 45 độ trở lên). Mỗi kg sâm ngâm với 3 lít rượu. Để bình rượu ở nơi mát mẻ, sau khoảng 10 ngày có thể lấy ra sử dụng.
Nam giới bị bất lực, không thể cương cứng khi quan hệ có thể dùng sâm cau rừng ngâm rượu mỗi ngày 40 – 50ml chia làm 3 lần uống trong bữa ăn. Uống 1 ly nhỏ trước khi quan hệ tình dục 30 phút để “cậu nhỏ” thêm sung mãn và chiến đấu dẻo dai hơn.
- Điều trị bệnh đau nhức toàn thân, chữa phong thấp
Thành phần thuốc gồm sâm cau rừng khô, trư cao mẫu và hà thủ ô mỗi vị 50g, 650ml rượu trắng ngon. Các dược liệu thái nhỏ, bỏ vào bình ngâm chung với rượu. Ngâm lâu thì rượu sâm cau có tác dụng tốt. Tuy nhiên, nếu cần dùng gấp thì cần đợi khoảng 10 ngày kể từ lúc ngâm mới được lấy uống.
Liều dùng để chữa phong thấp, đau nhức cơ thể là mỗi lần 50ml x 2 lần/ngày trước khi ăn. Nếu không có sức chịu đựng tốt, nên giảm liều lượng hoặc pha loãng với nước để giảm nồng độ cồn trong rượu.
Ngoài ra, rượu sâm cau cũng có thể dùng để xoa bóp ngoài khớp đau để đạt hiệu quả nhanh hơn.
Để biết thêm các bài thuốc khác sử dụng sâm cau rừng và cách sử dụng chi tiết, hãy tham khảo nguồn từ Bệnh viện Nguyễn Tri Phương. Blog về Sâm Ngọc Linh và các thực phẩm, sức khỏe
Lưu ý khi sử dụng sâm cau rừng
- Người có thể âm suy kèm vượng hỏa nên tránh sử dụng. Dấu hiệu nhận diện tình trạng này có thể là miệng khô, háo nước, táo bón, nhức đầu…
- Sơ chế dược liệu đúng cách trước khi sử dụng để loại bỏ bớt độc tố có hại
- Trẻ em và phụ nữ mang thai không nên sử dụng sâm cau rừng ngâm rượu
- Sâm cau rừng có tính nóng, nên người mắc bệnh gan nên cẩn trọng khi sử dụng.
Tóm lại, sâm cau rừng là một loại dược liệu đặc biệt với nhiều công dụng trong Đông y. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hiệu quả, hãy tìm hiểu và sử dụng theo chỉ định của chuyên gia.